Dlaczego witamina „A” jest niezbędnym budulcem organizmu?
Witamina „A” to grupa tłuszczy, fizjologicznych substancji regulatorowych organizmu człowieka, niezbędnych i niezastąpionych w jego powstawaniu, funkcjonowaniu i regeneracji.
Naturalne formy, jak i syntetyczne analogi retinolu są określane jako retinoidy. Obecność witaminy „A” w organizmie jest kluczowe w zachowaniu odporności i zdrowia wszelkich miękkich tkanek organizmu jak: skóra, oczy, błony śluzowe czy włosy.
Retinoidy, do których należy witamina „A” odgrywają znaczącą rolę w dojrzewaniu komórek macierzystych (czyli tych które przekształcają się w inne bardziej specjalistyczne komórki w naszym organizmie) , które wytwarzają różne linie komórek krwiotwórczych, takich jak limfocyty, granulocyty, płytki krwi, monocyty, erytrocyty. A zatem jej niedobór powoduje zaburzenia funkcji krwiotwórczych już u podstawy działania organizmu.
Retinoidy powodują przekształcanie komórek, które może uniemożliwić przechodzenie komórek przednowotworowych do nowotworowych, hamują wzrost komórek nowotworowych i zmniejszają ich skłonność do przerzutów. Mogą także wywierać działanie hamujące na uaktywnienie się wirusa Epsteina-Barr i rozwój wirusów opryszczki typu I lub wirus brodawczaka, które są zaangażowane w powodowanie niektórych nowotworów głowy i szyi. Rak płuc pozostaje główną przyczyną zgonów u mężczyzn i kobiet. Retinoidy odgrywają ogromną rolę w chemoprewencji raka płuc i to na nich skupia się największa część chemoprewencyjnych prób klinicznych w tej chorobie, działanie to może polegać na wpływie retinoidów na ekspresję określonych genów przez co mogą wpływać na odpowiednie różnicowanie się i podział komórek.
Witamina „A” niezbędna do budowy i funkcjonowania oczu, w szczególności siatkówki.
Organizm wykorzystuje witaminę „A”, aby zapobiec chorobom wzroku, m.in. zwyrodnieniu plamki żółtej, która jest najczęstszą przyczyną utraty wzroku u dorosłych i osób starszych. Jej niedobór może spowodować niedowidzenie o zmierzchu, tzw. kurzą ślepotę, pieczenie i wysychanie spojówek. Jej niedobór zwiększa m.in. podatność oczu na wirusa Herpes simplex i patogeny z rodziny Pseudomonas. Niedoborowi witaminy „A” towarzyszą uszkodzenia rogówki. W związku z dużym obciążeniem oczu, osoby których praca wiąże się z długim siedzeniem przed monitorem komputera szczególnie potrzebują witaminy „A”.
Witamina „A” jest niezbędna w wytwarzaniu związków chroniących nasze błony śluzowe (mucyna), jak i tych odpowiedzialnych za prawidłowe funkcje naszej skóry i mięśni (keratyna).
Organizm wykorzystuje szeroko witaminę „A” do uszczelniania i regeneracji błon śluzowych, utrudniając przenikanie przez nie chorobotwórczych drobnoustrojów. Jest to szczególnie ważne w okresie jesienno-zimowych zachorowań, kiedy błona śluzowa dróg oddechowych jest szczególnie narażona na kontakt z wirusami czy bakteriami. Komórki błon śluzowych (komórki wyściełające drogi oddechowe, przewód pokarmowy i dróg moczowych) pełnią funkcję bariery i tworzą pierwszą linię obrony organizmu przed infekcją. Niedobór witaminy „A” upośledza odporność tych komórek.
Rozpuszczalna w tłuszczach witamina „A”, zwana hormonem skórnym dobrze wnika w najbardziej zewnętrzną warstwę skóry. Wykorzystywana jest przez organizm do przyspieszenia odnowy tej warstwy naszej skóry, dzięki czemu skóra lepiej spełnia swoją rolę bariery ochronnej. W warstwach skóry właściwej wpływa na wytwarzanie kolagenu i elastyny (białek decydujących o elastyczności naszych ścięgien i więzadeł). Te działania organizmu wpływają pozytywnie na stan tkanki łącznej skóry właściwej, poprawę jędrności, elastyczności oraz nawilżenie skóry. Organizm wykorzystując witaminę „A” zabezpiecza powstały kolagen przed niszczeniem.
Bogactwo publikacji naukowych pokazuje, iż witamina „A” może mieć zastosowanie w licznych problemach skórnych, takich jak: atopowe zapalenie skóry (AZS), łuszczyca, trądzik oraz stany trądzikopodobne, fotostarzenie, zaburzenia rogowacenia skóry, brodawki, owrzodzenia, czyraczność, naskórkowe stany przedrakowe, czerniak złośliwy, białaczka promielocytowa, liszaj płaski, twardzinowy i zanikowy, kłykciny kończyste, łupież czerwony mieszkowy, rogowacenie mieszkowe, rybia łuska zwykła i pęcherzowa, rogowiec dłoni i stóp.
Witamina „A” jest niezbędna ale tylko w postaci naturalnego źródła, którym jest wątroba ryb i ssaków morskich oraz ich olej czyli tran.
Źródłem witaminy „A” dla organizmu człowieka są zarówno rośliny (β-karoten np.: marchewka), jak i zwierzęta (retinol). To właśnie retinol jest bezpośrednio wykorzystywany przez organizm, dlatego ta forma jest przez organizm najbardziej preferowana. Najbogatszym źródłem retinolu dla organizmu człowieka jest tran rybi pozyskiwany z wątroby dorszy. Dieta grenlandzkich Eskimosów, która obfituje w ryby i zwierzęta morskie dostarcza (1953 r.) 30 000 IU dziennie witaminy „A”, czyli tyle ile zawiera 30 ml Tranu OLAVA®, w porównaniu do zaleceń w Polsce wynoszących 3000 IU.
Przez tak wielokierunkowe wykorzystanie witaminy „A” przez organizm staje się ona jednym z najważniejszych związków, o którego odpowiednie ilości w organizmie powinniśmy zadbać na co dzień.
Pamiętaj, Twoje zdrowie i życie zależy głównie od odżywiania – odżywiaj organizm fizjologicznie czyli zgodnie z jego genetycznym zapotrzebowaniem.
Literatura
- Bojarowicz H, Płowiec A. Wpływ witaminy „A” na kondycję skóry. Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3): 352-356
- Reuben Lotan, Stimson P. Schantz, Waun Ki Hong. The use of retinoids in head and neck cancer. C. Jacobs (ed) Cancers of the head and neck. © 1987, Martinus NijhoJJ Publishers, Boston.
- Saba Nabil, Jain Sanjay, Khuri Fadlo. Chemoprevention in Lung Cancer. Current Problems in Cancer, September/ October 2004; 28:287-306.
- Deutch B, Dyerberg J, Pedersen HS, Aschlund E, Hansen JC. Traditional andmodern Greenlandic food – Dietary composition, nutrients and contaminants. Sci Tot Environ. 2007;384:106-119.
- Ross AC. Vitamin A and retinoids. In: Shils M, Olson JA, Shike M, Ross AC. ed. Modern Nutrition in Health and Disease. 9th ed. Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins; 1999:305-327.
- Semba RD. Impact of vitamin A on immunity and infection in developing countries. In: Bendich A, Decklebaum RJ, eds. Preventive Nutrition: The Comprehensive Guide for Health Professionals. 2nd ed. Totowa: Humana Press Inc; 2001:329-346.
- Solomons NW. Vitamin A and carotenoids. In: Bowman BA, Russell RM, eds. Present Knowledge in Nutrition. 8th ed. Washington, D.C.: ILSI Press; 2001:127-145.
- Semba RD. The role of vitamin A and related retinoids in immune function. Nutr Rev. 1998;56(1 Pt 2):S38-48.